İlk Türk Beylikleri

 

Anadolu'da kurulan ilk Türk devletleri; Malazgirt Zaferi’nden sonra yapılan anlaşmaya Bizans’ın yeni yönetimi uymayınca, Sultan Alp Arslan komutanlarına Anadolu’nun tamamen fethedilmesi emrini vermişti. Alp Arslan’ın yerine geçen Melikşah zamanında da bu fetih hareketleri devam ettirildi. Kutalmışoğlu Süleymanşah ve kardeşi Mansur gibi hanedan üyeleri ile Artuk Bey, Tutak, Danişment Gazi, Mengücek, Ebulkasım gibi komutanlar emrindeki Türkmenlerle Anadolu içlerine akınlar düzenlediler. Anadolu’nun fatihi olan bu değerli komutanlar veya oğulları hâkim oldukları bölgelerde kendi devletlerini kurdular. Bu devletler, Anadolu’da kurulan ilk Türk devletleridir. Melikşah’ın ölümünden sonra (1092) bu Türkmen beylikleri daha bağımsız hareket etmişlerse de çoğu siyasî bakımdan Irak Selçuklularına bağlıydılar. Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli rol oynayan ilk Türk devletleri, genellikle küçük, mahallî devletlerdi. Ancak Saltuklular, Danişmentliler, Mengücekler ve Artuklular diğerlerinden daha güçlü idi. Zamanla Türkiye (Anadolu) Selçukluları, bu devletler üzerinde hâkimiyetini kurarak, Anadolu’da Türk birliğini sağlamıştır.

• Danişmentliler

• Saltuklular

• Mengücekler

• Artuklular

• Sökmenliler

• İnaloğulları

• Çubukoğulları

• Çaka Bey

• Tanrıvermişoğulları

• İnançoğulları

ANADOLUDA KURULAN İLK TÜRK BEYLİKLERİ

1. SALTUKLULAR

(1072-1202)

Kurucusu : Ebul Kasım. Ancak en ünlü sultanları İzzettin Saltuk‘tur. Beyliğe adını vermiştir.

Kurulduğu Yer: Erzurum ve Çevresi.

Önemi : Anadolu’da kurulan İlk Türk Beyliğidir.( 1072 )

Kimlerle Savaşmıştır: Haçlılar ve Gürcülerle

Yıkılışı : Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.

Günümüze Kalan En Önemli Eserleri: Tepsi Minare,Kale Camii, Mama Hatun Kervansarayı, Ulu Camii.

2. MENGÜCEKLER

(1080-1228)

Kurucusu : Mengücek Gazi

Kurulduğu Yer : Erzincan, Kemah, Divriği. Beylik daha sonra Erzincan ve Divriği kolu olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

Kimlerle Savaşmıştır: Rumlar ve Gürcülerle

Yıkılışı : Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.

Günümüze Kalan En Önemli Eserleri: Kale Camii, Kayıtbay Camii ve Divriği Ulu Camii.

3. DANİŞMENTLİLER

(1080-1178)

Kurucusu : Danişment Ahmet Gazi

Kurulduğu Yer : Merkezi Sivas olmak üzere , Amasya,Tokat, Kayseri, Malatya bölgesinde kurulmuştur.

Önemi: Anadolu’da kurulan ilk beylikler arasında en güçlü ve en geniş sınırlara sahip olandır.

Kimlerle Savaşmıştır: Bizans,Ermeni ve Haçlılarla (Haçlı savaşları Danişmentname Destanına Konu olmuştur.)

Yıkılışı : Anadolu Seçluklu devleti tarafından yıkılmıştır.

Günümüze Kalan En Önemli Eserleri: Niksar Yağıbasan Medresesi(Anadolu’da kurulan ilk medresedir.),Kayseri Ulu Camii ve Emir Gazi Kümbeti.

4. ARTUKLULAR

(1102-1409)

Kurucusu : Artuk Bey’in oğulları tarafından Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da kurulmuştur. Üç ayrı kola ayrılmıştır. Bunlar :

 Hasankeyf ( Hısn-ı keyfa ) Artukluları :Sökmen Bey tarafından Diyarbakır’da kurulmuştur. Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.

 Harput Artukluları: Elazığ’da kurulmuştur. Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.

 Mardin Artukluları : Mardin de kuruldu. Artukluların en uzun süre yaşayan koldur. Haçlıları yenilgiye uğratmıştır. Karakoyunlar tarafından yıkılmıştır.

Günümüze Kalan En Önemli Eserleri: Diyarbakır-Artuklu Sarayı,Batman-Malabadi Köprüsü, Mardin Ulu Camii.

Anadoluda Kurulan İlk Türk Beyliklerinin Türk Tarihindeki Önemi

1. Anadolu’nun fethini ve Türkleşmesini sağladılar.

2. Anadolu’da İslamiyetin yayılmasını sağladılar.

3. Anadolu’da yeni şehir, kasaba ve köyler kurdular.

4. Anadolu’da Türk kültürüne ait eserler oluşturdular.

Anadoluda Kurulan İlk Türk Beyliklerinin Ortak Özellikleri

1. Hepside Malazgirt Savaşından sonra kurulmuştur.

2. Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır.

3. Haçlılara karşı savaşmışlardır.

4. Türk-İslam Kültürünün gelişmesine katkıda bulunmuşlardır.

5. Hepside A. Selçuklu Devletinin egemenliği altına girmişlerdir.(Artukluların Mardin ve Hasankeyf kolu hariç)

Kaynak: https://ilk-turk-beylikleri.nedir.org/